درک مفاهیم لنز دوربین های مداربسته و اعداد معرفی کننده آن ها شاید در ظاهر ساده به نظر برسد، اما اگر پارامتر های جزئی آن ها را بررسی کنیم، متوجه می شویم که این موضوع کمی پیچیده است.

لنز دوربین های مداربسته نظارتی با توجه به کاربرد و محل استفاده آن ها انتخاب می شود و انتخاب لنز نامناسب می تواند کارکرد دوربین را مختل کند. پس برای انتخاب لنز مناسب، باید اطلاعات کاملی در مورد لنز ها و انواع آن ها داشته باشیم.

علی الخصوص اگر به دنبال یافتن یک دوربین پلاک خوان مناسب هستید، باید به این پارامتر ها تسلط داشته باشید تا بتوانید یک انتخاب درست و متخصصانه برای پروژه خود داشته باشید.

در این مطلب نگاهی دقیق به اتواع لنز ها و پارامتر های آن ها خواهیم انداخت تا بتوانیم برای پروژه های حفاظتی خود، تجهیزات مناسبی تهیه کنیم.

انواع لنز های دوربین مداربسته امنیتی

به طور کلی می توان لنز های دوربین مداربسته را به دو دسته ثابت (Fix یا مونوفوکال) و وریفوکال دسته بندی کرد.

فاصله کانونی در لنز های ثابت، تثبیت شده است و مقدار آن و محدوده ی دید دوربین (که به فاصله کانونی وابسته است) قابل تغییر نیست. در این حالت شما باید پیش از خرید، در نظر داشته باشید که می خواهید از دوربین خود برای نظارت بر محدوده وسیعی استفاده کنید یا تنها نظارت بر بخش محدود و باریک تری مد نظر شما است.

در مقابل، لنز های وریفوکال اجازه تنظیم فاصله کانونی دوربین را به شما می دهند و بدین صورت شما می توانید با توجه به نیاز خود، آن ها را تنظیم کنید. طبیعتا دوربین های وریفوکال از نظر هزینه گران قیمت تر از دوربین های ثابت هستند اما می توانند آزادی عمل بیشتری در اجرا پروژه به شما بدهند.

لنز های وریفوکال نیز خود به دو دسته تقسیم می شوند. برخی از این لنز ها، برای تنظیم کردن فاصله کانونی مدار ها و تجهیزات الکترونیکی داخلی دارند که امکان تنظیم خودکار را به این دوربین ها می دهد. به این دوربین ها، دوربین های موتورایز گفته می شود. دسته دیگر دوربین های وریفوکال نیز این قابلیت را ندارند و به صورت دستی فاصله کانونی و زوم آن ها تنظیم می شود.

یکی از مهم ترین مزیت های دوربین های موتورایز نسبت به دوربین های وریفوکال دستی، قابلیت فوکوس اتوماتیک است. بدین صورت دوربین برای بهبود تصویر خود بسته به نمای فیلم برداری، میزان فاصله کانونی را به گونه ای تنظیم می کند که تصویر واضحی ارائه شود.

اکثر این لنز ها در کنار قابلیت فوکوس، قابلیت زوم (بزرگنمایی) کردن را نیز دارند. معمولا توصیه می شود برای شرایطی که می خواهید میان حالت تصویر وسیع و تصویر بسته تغییر انجام دهید، از دوربین های موتورایز با قابلیت زوم و فوکوس خودکار استفاده شود تا در هنگام تغییر زوم، فوکوس تصویر بهم نریزد.

در جدول زیر، مقایسه لنز های ثابت و موتورایز را مشاهده می کنید:

نوع لنز دوربین مداربسته	ویژگی ها	در چه حالتی پیشنهاد می شود؟	موارد استفاده
لنز ثابت (Fixed)	فاصله کانونی ثابت معمولا نسبت به دوربین های وریفوکال ابعاد کوچک تری دارند. قیمت مقرون به صرفه	هنگامی که می خواهید فضای داخلی را نظارت کنید محدوده وقتی محل مورد نظر شما، تغییرات چندانی نمی کند.	اتاق های داخلی، نظارت بر کودک یا سالمندان
لنز وریفوکال	در دو نوع دستی و موتورایز عرضه می شوند. فاصله کانونی آن ها قابل تنظیم است. معمولا اندازه بزرگ تری نسبت به دوربین هایی با لنز ثابت دارند. با وجود هزینه بیشتر، کاربرد های بیشتری دارند و کار با آن ها آزادی عمل بیشتری به شما می دهد.	هنگامی که می خواهید برای شناسایی جزئیاتی مانند چهره افراد یا خودرو ها و پلاک آن ها، نمای نزدیک تری داشته باشید یا روی ورودی اماکن یا فضا های باز نظارت کنید.	فضا های بیرونی، ورودی و خروجی اماکن، پارکینگ ها، گیت های کنترل تردد و...

ویژگی های مهم در انتخاب لنز مناسب برای دوربین مداربسته

اکنون بیایید برخی ویژگی های اصلی و مهم لنز دوربین های مداربسته را بررسی کنیم که می توانند در تصمیم گیری برای خریدی مطمئن به ما کمک کنند.

1- فاصله کانونی

اندازه لنز دوربین مداربسته یا فاصله کانونی آن که به واحد میلیمتر اندازگیری می شود، یکی از مهم ترین فاکتور ها در انتخاب دوربین مناسب است زیرا این فاصله مشخص کننده محدوده دید دوربین خواهد بود.

اما تقاوت دقیق بین لنز 2.8mm و لنز 3.6mm و حتی با 12mm در چیست؟

به طور خلاصه می توان گفت هرچه عدد فاصله کانونی کوچک تر باشد، شما محدوده گسترده تری را می توانید با دوربین خود نظارت کنید اما جزئیات کمتری خواهید داشت. در مقابل، هرچه این عدد بزرگ تر باشد، تصویر بسته تر و باریک تری خواهید داشت اما جزئیات بیشتری را ثبت خواهید کرد.

فاصله کانونی در لنز های مختلف، گستردگی زیادی از لنز های وسیع برای تصویر برداری از یک منظره کامل و یا لنز های تله فوتو برای زوم کردن روی یک شی در دوردست را شامل می شوند.

از نظر کاربرد می توان گفت لنز های وسیع با فاصله کانونی کوچک، برای نظارت بر فضا های باز یا فضای کلی پارکینگ مناسب اند اما لنز های بسته تر با فاصله کانونی بزرگ تر برای ثبت جزئیات مانند پلاک خوانی و تشخیص چهره مناسب اند.

در جدول زیر، میزان زاویه دید دوربین ها بر اساس فاصله کانونی آن ها را مشاهده می کنید :

جدول لنز "1/3
فاصله کانونی (mm)	زاویه دید دوربین			فاصله دوربین از سوژه (m)
				1.5		3.0		4.5		7.5		15		30
	°افقی	°عمودی	°قطری	افقی	عمودی	افقی	عمودی	افقی	عمودی	افقی	عمودی	افقی	عمودی	افقی	عمودی
2.80	109°	82°	136°	4.3	3.2	8.5	6.4	12.8	9.6	21.3	16	42.7	32	85.4	64
2.97	104°	78°	130°	3.8	2.9	7.5	5.9	11.3	8.8	18.8	14.6	37.5	29.3	75	58.5
3.60	74°	56°	92°	2.3	1.7	4.6	3.5	6.9	5.2	11.4	8.7	22.9	17.4	45.7	34.8
3.70	72°	54°	90°	2.2	1.7	4.5	3.4	6.7	5.0	11.1	8.4	22.3	16.8	44.5	33.5
4.0	67°	50°	83°	2	1.5	4	3	6	4.6	10.1	7.6	20.1	15.2	40.2	30.5
4.30	63°	47°	78°	1.9	1.4	3.7	2.8	5.6	4.2	9.3	7	18.6	14	37.2	28
5.0	50°	38°	64°	1.4	1.1	2.9	2.1	4.3	3.2	7.2	5.3	14.3	10.7	28.7	21.3
6.0	42°	32°	53°	1.2	0.9	2.3	1.8	3.5	2.7	5.8	4.4	11.6	8.8	23.2	17.7
8.0	32°	24°	40°	0.9	0.7	1.8	1.3	2.7	2	4.4	3.4	8.8	6.7	17.7	13.4
12.0	22°	16°	28°	0.6	0.5	1.2	0.9	1.7	1.4	2.9	2.3	5.8	4.6	11.6	8.5
16.0	16°	12°	21°	0.4	0.3	0.9	0.7	1.3	1	2.1	1.7	4.3	3.4	8.5	6.7
25	11°	8.4°	14°	0.3	0.2	0.6	0.4	0.9	0.6	1.5	1.1	3	2.1	6.1	4.3
50	5.5°	4.2°	7°	0.1	0.1	0.2	0.2	0.4	0.3	0.6	0.5	1.2	0.9	2.4	1.8

نکته 1 : دوربین هایی که از CCD های ″1/4 استفاده می کنند، اکثرا محدوده باریک تری از تصویر را با فاصله کانونی یکسان ضبط می کنند. این جدول بر اساس اعداد و ارقام سنسور های تصویر ″1/3 ارائه شده است.

نکته 2 : اعداد و ارقام گفته شده به دلیل ماهیت فیزیکی لنز ها حدودا °3± تقریب دارند.

2- دیافراگم (اپرچر)

دیافراگم به روزنه ای گفته می شود که نور صحنه از آن عبور کرده و به دوربین وارد می شود. (البته واژه درست آن اپرچر یا Aperture است که در ایران به اشتباه به آن دیافراگم گفته می شود.) واحد اندازگیری دیافراگم F یا F-stops است.

نکته ی مهم در مورد دیافراگم این است که هرچه عدد آن کوچک تر باشد، در واقع قطر دیافراگم بزرگ تر است. مثلا F/1.4 نشانگر دیافراگمی به نسبت بزرگ است که میزان نور بیشتری را از خود عبور می دهد. برای آشنایی بیشتر با این موضوع پیشنهاد می کنیم در مورد دیافراگم دوربین ها بیشتر مطالعه کنید.

اهمیت دیافراگم در دوربین های مداربسته نظارتی این است که میزان آن بر روی عمق تصویر تاثیر می گذارد. منظور از عمق تصویر، فاصله ی بین نزدیک ترین و دورترین جسم در تصویر است که به وضوح دیده می شود (تار نشده است).

هرچه دیافراگم دوربین تنگ تر باشد، میزان عمق تصویر بیشتر می شود. که در نتیجه اشیا بیشتری در تصویر در محدوده فوکوس تصویر قرار می گیرند.

شما می توانید با تنظیم دیافراگم دوربین، مقدار فوکوس تصویر را تغییر دهید. دیافراگم باز تر باعث می شود اشیا نزدیک تر در محدوده فوکوس قرار گرفته و اشیا دور تر محو یا Blur شوند. در مقابل با بسته تر شدن دیافراگم، بازه بیشتری از اجسام در محدوده فوکوس قرار می گیرند.

3- آیریس

آیریس در دوربین وظیفه کنترل میزان نور ورودی را بر عهده دارد. وقتی که آیریس نور زیادی را از خود عبور دهد، شدت نور تصویر افزایش می یابد.

البته باید در نظر داشته باشید که میزان نور ورودی بیشتر همیشه تصویر بهتری برای ما ایجاد نمی کند. اگر نور عبوری بیش از حد زیاد باشد، تصویر بیش از حد سفید شده و دوربین به اصطلاح کور می شود. از طرف دیگر نیز میزان کم نور ورودی باعث تاریک شدن بیش از حد تصویر می شود.

پس انتخاب نوع آیریس برای دوربین امری حیاتی است. نوع ثابت (Fixed) و دستی (Manual) آیریس معمولا برای فضا های داخلی استفاده می شوند که میزان نور آن ها ثابت است.

نوع خودکار آیریس می تواند خود را با توجه به میزان نور محیط تنظیم کند و به همین دلیل برای فضا های بیرونی که نور متغیری دارند مناسب است.

پس شما باید قبل از انتخاب نوع آیریس، در نظر داشته باشید که فضایی که میخواهید دوربین را استفاده کنید از نظر تغییرات نور چگونه است.

4- نوع دوربین

وقتی به مشخصات فنی دوربین ها نگاه بیاندازید، یکی از اولین پرامتر هایی که با آن مواجه می شوید، اعداد ″1/2, ″1/3, ″2/3 و ″1/4 برای سنسور تصویر است.

به طور کلی می توان گفت هرچه این عدد کوچک تر باشد، تصویر دوربین مداربسته شما باریک تر (از عرض) است. به عنوان مثال سنسور تصویر “2/3 تصویر عریض تری نسبت به “1/3 ارائه می کند.

باید در نظر داشته باشید که این عدد گفته شده مربوط به نوع و فرمت لنز دوربین است. سنسور تصویر اصلی دوربین، فرمت جداگانه ای دارد. مثلا ممکن است فرمت سنسور تصویر ″1/4 و فرمت لنز دوربین ″1/3 باشد. نکته مهمی که وجود دارد این است که عدد فرمت لنز دوربین باید بزرگتر یا مساوی عدد فرمت سنسور تصویر باشد. زیرا در صورتی که کوچک تر از سنسور تصویر باشد، بخشی از حاشیه تصویر بریده خواهد شد (زیرا لنز تنها وظیفه ی انتقال نور به سنسور را بر عهده دارد و ثبت تصویر توسط سنسور تصویر انجام می شود.)

پس حتما در نظر داشته باشید که پیش از خرید لنز دوربین، نوع و فرمت آن را بر اساس سنسور تصویر خود بررسی کنید.

5- C Mount و CS Mount

نحوه اتصال لنز دوربین ها به دو نوع C و CS انجام می شود که تفاوت آن ها در فاصله ی لنز از سنسور تصویر است.

در حالت اتصال C فاصله لنز از سنسور تصویر، 17.5 میلیمتر و در حالت CS (که تکنولوژی جدید تری است) فاصله آن ها 12.5 میلیمتر است.

در هنگام تهیه لنز باید در نظر داشته باشید که آیا دوربین شما از حالت CS پشتیبانی می کند یا باید از لنز های C استفاده کنید. البته در صورتی که لنز CS داشته باشید می توانید با استفاده از یک حلقه 5 میلیمتری از آن بجای C استفاده کنید.

نحوه صحیح تمیز کردن لنز دوربین

وقتی مدتی از نصب دوربین ها می گذرد، ممکن است تصویر دوربین به مرور کمی تار تر شود. دلیل این اتفاق، کثیف شدن لنز بر اثر گرد و خاک یا حتی تار عنکبوت جلو لنز است. برای استفاده بهتر از دوربین های مداربسته، باید هر سال یا هر دو سال به طور اصولی تمیز شود به طوری که به لنز یا دوربین آسیبی نرسد.

برای تمیز کردن لنز کافی است این مراحل را انجام دهید :

گام اول : دوربین خود را پیش از تمیز کردن خاموش کنید زیرا ممکن است در هنگام تمیز کردن آن به بخش های الکترونیکی آسیب رسانده شود.

گام دوم : با استفاده از فشار هوا، گرد و خاک روی لنز دوربین مداربسته را تمیز کنید.

گام سوم : با یک پارچه میکروفایبر نرم سطح لنز را تمیز کنید تا سطح حساس لنز آسیب نبیند.

گام چهارم : پارچه میکروفایبر را به اسپری های تمیز کننده لنز یا عینک آغشته کنید و به آرامی سطح لنز را تمیز کنید.

در بازار دوربین های مداربسته با آگاهی کافی وارد شوید

با وجود برند ها و مدل های مختلف دوربین های مداربسته در بازار، بهتر است پیش از خرید دوربین تحقیقات و بررسی های کافی انجام دهید.

ازدیاد برند ها و اعداد و ارقام ارائه شده به گونه ای است که ممکن است ما را گمراه کنند و در نظر گرفتن بعضی پارامتر ها مثل رزولوشن دوربین، ما را از توجه به دیگر پارامتر ها باز دارد. اما وقتی با آگاهی کافی در مورد پارامتر ها و موارد مورد نیاز ما در پروژه به دنبال انتخاب دوربین می رویم، قطعا می توانیم گزینه های بهتری برای انتخاب داشته باشیم.