وقتی قصد نصب دوربین مدار بسته یا سایر تجهیزات نظارتی را دارید، احتمالا با عبارتی مانند IP66، IP67 یا IP55 روی مشخصات فنی دستگاه مواجه شده اید. اما درجه حفاظت IP چیست و این اعداد چه معنای مهمی برای انتخاب، نصب و طول عمر دستگاه شما دارند؟ درجه حفاظت IP که مخفف عبارت Ingress Protection است، یک استاندارد بین المللی (IEC 60529) برای تعیین میزان مقاومت تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ دو عامل کلیدی است: اجسام جامد (مانند گرد و غبار) و مایعات (مانند آب).

درک این استاندارد نه تنها یک دانش فنی، بلکه یک ضرورت برای جلوگیری از هزینه های اضافی، خرابی تجهیزات و انتخاب محصولی متناسب با نیاز واقعی شماست. به زبان ساده، این کد دو رقمی به شما می گوید که یک دستگاه تا چه حد می تواند در شرایط محیطی مختلف دوام بیاورد. شرکت شهاب، به عنوان متخصص پیشرو در حوزه سیستم های نظارت تصویری، این راهنمای جامع را برای شما آماده کرده است تا یک بار برای همیشه، با تمام زوایای این استاندارد حیاتی آشنا شوید.

درجه حفاظت IP چیست؟

درجه حفاظت IP و اعداد بعد از آن نشان دهنده این هستند که دوربین مداربسته شما در برابر چه چیز هایی مقاوم است. به عنوان مثال این که در برابر چه مقدار آب یا گرد و غبار مقاوم است.

ساختار کد IP و مفهوم اعداد آن

هر کد استاندارد IP از دو عدد تشکیل شده است که هر کدام معنای مشخصی دارند. فرض کنید با کد IP67 روبرو هستیم:

• عدد اول (۶): این رقم که بین ۰ تا ۶ متغیر است، سطح مقاومت دستگاه در برابر نفوذ اجسام جامد، از ابزارهای بزرگ و دست گرفته تا ذرات میکروسکوپی گرد و غبار را نشان می دهد. هرچه این عدد بزرگتر باشد، دستگاه در برابر ورود ذرات جامد مقاوم تر است.
• عدد دوم (۷): این رقم که بین ۰ تا ۹ (در استانداردهای جدیدتر) متغیر است، سطح مقاومت دستگاه در برابر نفوذ مایعات، از قطرات باران گرفته تا غوطه وری کامل در آب تحت فشار را مشخص می کند. در اینجا نیز، عدد بزرگتر به معنای مقاومت بالاتر در برابر آب است.

گاهی ممکن است به جای یکی از اعداد، حرف X را مشاهده کنید (مانند IPX7). این حرف به این معناست که دستگاه برای آن عامل خاص (جامدات یا مایعات) آزمایش نشده یا اطلاعات دقیقی در مورد مقاومت آن در دسترس نیست.

رقم اول: مقاومت در برابر نفوذ جامدات (گرد و غبار)

این عدد مشخص می کند که بدنه و محفظه دستگاه تا چه اندازه می تواند از قطعات حساس داخلی در برابر ورود اشیاء خارجی محافظت کند. این موضوع نه تنها برای جلوگیری از آسیب فیزیکی، بلکه برای حفظ عملکرد صحیح قطعات الکترونیکی اهمیت دارد.

• IP0X: بدون هیچگونه حفاظت خاصی.
• IP1X: حفاظت در برابر اجسام بزرگتر از ۵۰ میلی متر (مانند تماس اتفاقی دست).
• IP2X: حفاظت در برابر اجسام بزرگتر از ۱۲.۵ میلی متر (مانند انگشت دست).
• IP3X: حفاظت در برابر اجسام بزرگتر از ۲.۵ میلی متر (مانند ابزارآلات و سیم های ضخیم).
• IP4X: حفاظت در برابر اجسام بزرگتر از ۱ میلی متر (مانند سیم های نازک و حشرات).
• IP5X (مقاوم در برابر گرد و غبار): از ورود کامل گرد و غبار جلوگیری نمی شود، اما ذرات وارد شده نباید در عملکرد دستگاه اختلال ایجاد کنند.
• IP6X (ضد گرد و غبار): نفوذ گرد و غبار به داخل دستگاه به طور کامل مسدود شده است. این بالاترین سطح حفاظت در برابر جامدات است.

رقم دوم: مقاومت در برابر نفوذ مایعات (آب)

این بخش از استاندارد، مقاومت دستگاه در برابر رطوبت و آب را در شرایط مختلف، از بارش ملایم تا غوطه وری عمیق، تعریف می کند. این ویژگی به خصوص برای تجهیزاتی که در فضای باز نصب می شوند، حیاتی است.

• IPX0: بدون هیچگونه حفاظت خاصی.
• IPX1: حفاظت در برابر قطرات آب که به صورت عمودی می چکند (مانند بارش کاملا عمودی و ملایم).
• IPX2: حفاظت در برابر قطرات آب با زاویه ۱۵ درجه نسبت به خط عمود.
• IPX3: حفاظت در برابر پاشش آب (اسپری) تا زاویه ۶۰ درجه.
• IPX4: حفاظت در برابر پاشش آب از تمام جهات. (حداقل استاندارد برای بسیاری از تجهیزات فضای باز).
• IPX5: حفاظت در برابر جت های آب کم فشار از هر جهت (مانند شلنگ آب).
• IPX6: حفاظت در برابر جت های آب پر فشار و امواج شدید.
• IPX7: حفاظت در برابر غوطه وری موقت در آب تا عمق ۱ متر به مدت ۳۰ دقیقه.
• IPX8: حفاظت در برابر غوطه وری دائمی در آب در عمق و زمان مشخص شده توسط سازنده (عمق معمولا بیشتر از ۱ متر است).
• IPX9K: بالاترین سطح حفاظت؛ مقاومت در برابر جت های آب پر فشار و دمای بالا از فاصله نزدیک. این استاندارد بیشتر در صنایع خاص مانند خودروسازی کاربرد دارد.

جدول کامل درجه حفاظت IP

برای درک بهتر و مقایسه سریع تر، تمام سطوح درجه حفاظت IP در جدول زیر به صورت کامل خلاصه شده است. این جدول می تواند به عنوان یک مرجع سریع برای انتخاب تجهیزات شما عمل کند.

چرا درجه حفاظت IP برای دوربین مداربسته حیاتی است؟

انتخاب یک دوربین مداربسته با درجه حفاظت IP نامناسب، یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که می تواند منجر به شکست کامل یک پروژه نظارتی شود. دوربینی که برای محیط داخلی طراحی شده، در صورت نصب در فضای باز حتی با یک بارندگی ساده از کار خواهد افتاد و دوربینی با حفاظت پایین در یک محیط صنعتی پر از گرد و غبار، به سرعت دچار افت کیفیت تصویر و خرابی لنز می شود.

انتخاب IP مناسب بر اساس محل نصب دوربین

• محیط داخلی و اداری (Indoor): برای محیط های داخلی و تمیز مانند دفاتر، فروشگاه ها یا نصب دوربین مدار بسته در منزل که هیچگونه رطوبت یا گرد و غبار شدیدی وجود ندارد، دوربین هایی با IP20 تا IP44 کفایت می کنند. این سطح حفاظت بیشتر برای جلوگیری از ورود حشرات یا تماس اتفاقی دست است.
• محیط های داخلی مرطوب (مانند حمام یا آشپزخانه صنعتی): در این مکان ها به دلیل وجود بخار آب و رطوبت، حداقل به IP54 نیاز است تا از نفوذ رطوبت به قطعات داخلی جلوگیری شود.
• فضای باز سرپوشیده (Outdoor – Sheltered): برای مکان هایی مانند زیر سقف ایوان، بالکن یا پارکینگ های مسقف که دوربین مستقیما زیر باران نیست اما در معرض رطوبت هوا و گرد و غبار قرار دارد، IP65 یک انتخاب هوشمندانه و مطمئن است.
• فضای باز بدون سقف (Outdoor – Exposed): این حساس ترین و چالش برانگیزترین محیط برای نصب دوربین است. دوربین باید در برابر باران شدید، برف، طوفان و تابش مستقیم آفتاب مقاوم باشد. در این شرایط، حداقل استاندارد IP66 است. IP66 تضمین می کند که دوربین در برابر جت های پرفشار آب (مانند باران های سیل آسا) کاملا مقاوم است. برای اطمینان کامل و طول عمر حداکثری، IP67 انتخاب بهتری است، زیرا حتی در صورت جمع شدن آب در اطراف پایه دوربین مدار بسته، از نفوذ آن جلوگیری می کند.

محیط های صنعتی و کارگاهی: در مکان هایی مانند کارخانه ها، کارگاه های چوب بری یا معادن که حجم بالایی از گرد و غبار، براده های فلزی یا ذرات معلق وجود دارد، رقم اول کد IP اهمیت ویژه ای پیدا می کند. در این موارد، حتما باید از دوربین هایی با استاندارد IP6X (یعنی IP66 یا IP67) استفاده کرد تا از نفوذ کامل گرد و غبار به داخل لنز و قطعات الکترونیکی جلوگیری شود.

سوالات پر تکرار در مورد درجه حفاظت IP

در مورد درجه حفاظت IP سوالات و ابهاماتی وجود دارد که در ادامه برخی از مهم ترین آن ها را پاسخ خواهیم داد:

تجهیزات IP65 بخریم یا IP67 ؟

رقم اول هردو ۶ است پس در برابر گرد و خاک مقاومت کامل دارند. رقم دوم اگر ۵ باشد به معنی این است که دستگاه در برابر واترجت کم فشار و پاشش آب فارغ از این که از چه جهتی باشد مقاومت دارد. اگر رقم دوم ۷ باشد، یعنی شما می توانید دوربین را تا عمق ۱ متر و تا حداکثر ۳۰ دقیقه به زیر آب فرو ببرید. این مورد ممکن است برای شرایطی که امکان به زیر آب رفتن دوربین وجود دارد، مهم باشد. اگر نمی توانید با اطمینان بگویید که دوربین تحت هیچ شرایطی به زیر آب فرو نمی رود، بهتر است از IP67 استفاده کنید.

دوربینی که IP67 دارد را می توان در هنگام شنا و زیر آب استفاده کرد؟

تفاوت اصلی بین IP66 و IP67 چیست؟

هر دو استاندارد IP66 و IP67 بالاترین سطح حفاظت در برابر گرد و غبار (رقم ۶) را ارائه می دهند. تفاوت اصلی در مقاومت آن ها در برابر آب است. IP66 در برابر جت های آب بسیار قوی و پرفشار مقاوم است، اما برای غوطه وری طراحی نشده است. در مقابل، IP67 می تواند تا ۳۰ دقیقه در عمق ۱ متری آب غوطه ور بماند بدون اینکه آسیبی ببیند. بنابراین، اگر دوربین در محلی نصب می شود که احتمال جمع شدن آب و غوطه ور شدن موقت آن وجود دارد، IP67 الزامی است.

آیا IP68 همیشه بهتر از IP67 است؟

لزوما خیر. IP68 به معنای مقاومت در برابر غوطه وری دائم در عمق بیشتر از ۱ متر است. این استاندارد برای کاربردهای خاص مانند دوربین های زیر آب یا نصب در منهول ها طراحی شده است. برای ۹۹ درصد کاربردهای نظارتی، حتی در سخت ترین شرایط آب و هوایی، IP67 کاملا کافی و حتی فراتر از نیاز است. انتخاب IP68 بدون نیاز واقعی، تنها هزینه شما را افزایش می دهد.

درجه حفاظت IK چیست و چه تفاوتی با IP دارد؟

درجه حفاظت IK یک استاندارد جداگانه برای سنجش مقاومت تجهیزات در برابر ضربه فیزیکی و خرابکاری (Vandalism) است. این استاندارد با ارقامی از IK00 (بدون حفاظت) تا IK10 (مقاومت در برابر ضربه ۲۰ ژول) تعریف می شود. هنگام بررسی قوانین نصب دوربین مدار بسته برای مکان های عمومی و پرخطر مانند ایستگاه های مترو، مدارس یا دیوارهای خارجی ساختمان ها، علاوه بر IP بالا، باید به IK دوربین نیز توجه کرد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوانید به این مقاله از وبسایت معتبر a&s Magazine مراجعه کنید.

آیا درجه حفاظت IP به مرور زمان کاهش می یابد؟

بله. واشرهای آب بندی و درزگیرهای یک دوربین به مرور زمان و در اثر قرار گرفتن در معرض تابش UV خورشید، تغییرات دمایی و آلاینده های محیطی، ممکن است فرسوده شده و خاصیت خود را از دست بدهند. به همین دلیل، بازرسی دوره ای و عیب یابی دوربین مداربسته و همچنین استفاده از دوربین های باکیفیت از برندهای معتبر که از مواد اولیه مرغوب استفاده می کنند، برای حفظ درجه حفاظت IP در بلندمدت اهمیت دارد.

نتیجه گیری: هوشمندانه انتخاب کنید

درجه حفاظت IP یک شاخص تبلیغاتی نیست، بلکه یک استاندارد فنی و حیاتی است که مستقیما با عملکرد، دوام و هزینه کل مالکیت (TCO) سیستم نظارتی شما در ارتباط است. انتخاب یک دوربین با IP پایین تر از حد نیاز برای صرفه جویی در هزینه های اولیه، در نهایت به خرابی زودهنگام، هزینه های تعمیر و جایگزینی مکرر و از دست رفتن تصاویر حیاتی در شرایط بد آب و هوایی منجر خواهد شد. همیشه محل نصب، شرایط محیطی و ریسک های احتمالی را به دقت ارزیابی کرده و محصولی را انتخاب کنید که درجه حفاظت آن نه تنها نیاز فعلی، بلکه چالش های آینده را نیز پوشش دهد. مشاوران فنی در شرکت شهاب آماده اند تا شما را در انتخاب بهترین دوربین مداربسته با استاندارد IP مناسب برای پروژه خاص شما راهنمایی کنند.